Knigły “Das Modell Friedland” su měli swóju premjeru w Brylanźe
Bryland (Friedland). Njeźelu 19. februara wótpołdnja su knigły Alfreda Rogana a Tobiasa Preßlera “Das Modell Friedland – Von Zusammenleben deutscher, jüdischer und wendischer Bewohner in einer Niederlausitzer Kleinstadt” swóju premjeru w Brylandojskem groźe pśi informaciskem běrowje měli. Jadnab 60 luźi z Brylanda, Bezkowa a Chóśebuza jo pśichwatało se woglědat knigłowu premjeru a słyšat wó tšojenjach srjejźowěkowego Brylanda. Informaciski centrum kn. Nowki jo pomogł zwopšawdnjenju toś tog tšojenja.
Wótpołdnjo jo zachopiło z pśiwitanim šołty Koschak. Zestajaŕka Podstupimskich pśinoskow k sorabistice dr. Madlena Norbergowa jo wuzwignuła, až slědy serbskeje rěcy su hyšći w mjenjach póznaś a až toś te knigły su 14. zwězk k serbskim temam, kótarež wudajo Nakładnistwo Podstupimskeje uniwersity. Zagronita Krajnego amta Bramborskeje za twaŕsko-pomnikowy šćit dr. Onnen jo pokazała, až njejsu se pomnikošćitne słužby w Bramborskej tak kradu zaběrali z nakšomnymi pomnikami a až źěk Serbskemu institutoju a kn. Rogganoju wěcej rozglědniwosći brylandojskim pomnikam pósćiju.
Na anekdotisku wašnju jo jaden z awtorowu Alfred Rogan wulicował wót kakosći serbsko-žydojsko-nimskego žywjenja w 17. stolěśu. Wón jo pokazał, až žydojski kjarchob jo dopokaz žydojskego nabožnego žywjenja w tom měsće. Serby a Nimce su wužywali samsku cerkwju a w zgromadnej cerkwi stej statkowałej dwa fararja – nimski a serbski. Serbska drastwa jo se dlej woplěwała ako serbska rěc – dopokaz togo su swajźbaŕske a źěłaśeŕske drastwy žeńskich na starych fotach ze zachopjeńka 20. stolěśa. A zakaze serbskeje rěcy su se pód rědom Johanitarjow ignorěrowali. Nižozemski system twarjenja zagrodow jo pśinosował k tomu, až Serby, Nimce, Žydy z Brylanda su dožywili – mimo wjelikich nuzow a wójnow – awtarknosć.
Knigły mógu se pód Das Modell Friedland – Universitätsverlag Potsdam (uni-potsdam.de) kupiś. Dalšne pśedstajenje knigłow se pórucyjo w Chóśebuzu.
Tekst, fota: V. Z. Foto z pśednoska, wjacorny jěźny kelušk z 16. stolěśa, žydojski kjarchob, grod a tśi narowne kamjenje w brylandojskem žydojskem kjarchobje